Door P. van den Born. Echo’s 1999.2.3
Genealogisch onderzoek blijft altijd voor verrassingen zorgen. Veel mensen denken dat deze hobby droog en saai is. Als je alleen namen verzamelt kan dat kloppen. Alhoewel…. Voor een genealoog is dat familie puzzelwerk ook een nimmer opdrogende bron van vreugde. Ben je echter lid van het Genealogisch en Historisch Genootschap Redichem dan is geschiedenis een belangrijk onderdeel van je onderzoek. Dit geldt dan bovenal de geschiedenis van je eigen familie.
Ik heb al eens eerder in ons blad geschreven over de Gerechtssignaten van het Rechterlijk archief te Arnhem. Dit archief bevat de stukken van de civielrechtelijke processen behandeld door het rondreizende Gerechtshof. De zittingen waren openbaar, werden meestal gehouden in de plaatselijke herberg en zullen een bron van vermaak zijn geweest in de voorbije tijden. Het procederen koste weinig of niets en men spande over de meest onzinnige dingen rechtszaken aan. Gelukkig voor ons, want het gunt ons een blik op de dagelijkse gang van zaken in die tijd! Wat was er aan de hand. In Renkum werd in het jaar 1717 een bierfeest georganiseerd. Waarschijnlijk gebeurde dit in het kader van het jaarlijks zuipfestijn van het schuttersgilde **), waarbij de leden gratis naar hartelust konden drinken. Niet leden konden tegen betaling van een bepaald bedrag ook van de partij zijn. Het was een van de weinige mogelijkheden om in die saaie tijd eens heerlijk uit je dak te gaan. Er werden dan ook onvoorstelbare hoeveelheden bier achterover geslagen. Je moet dan niet denken aan glazen, maar aan vele liters. Als de drank in de man (of vrouw) kwam, werd het tevens tijd oude geschillen maar eens uit de weg te ruimen of gewoon maar eens lekker ruzie te maken. Naast het drinken was dan ook het vechten buitengewoon populair. Men vocht met hooivorken, met stokken of met het meest populaire middel, met het mes. Iedereen droeg zo’n mes bij zich, dus laat zich raden, dat dit ruim werd gebruikt.
Zo weet in 1717 het RAV 296 (Gerichtssignaten) *) te melden, dat:
Just: “de vrou van Jan Jacobs ter oorsaecke met Henrick Croll met glazen zoude hebben gevochten. De becl seijt dat deze????? is.
Just: Dat Jan Jacobs en Henrick Croll woorden hadden en Henrick op alle manieren quetstie sochte. Dat Henrick een glas in sijn handt hadde en dat daar meede de vrouw van Jan Jacobs quetste in haar aangesicht
Antwoort Dat Henrik en meer andere op eenigh bier het welcke ten beste gegeven wierde sijn versogt geworden. Als wanneer de vrouw van Jan Jacobs een verheuginge hebbende Hendrik sonder eenige de alderminste questie met haar te hebben, bij den scholt off onder scholt heeft aangeklaagt. Wordende van ’t geposeerde bij justficatie geen taal off teken bewesen, veel weiniger van van eenige quetsinge dat over sulx de vrouw van Jan Jacobs door hare gedane quade aanklachte de dubbele boete moet betalen. Dat dese saecke wordt opgeheven.
Mijn voormoeder, Jenneken van Bleek, de vrouw van Jan Jacobs van den Born heeft kennelijk een verschil van mening met Hendrick Crol. Deze Hendrick is een notoire ruziemaker, die vaak in processen voorkomt. Waarover de ruzie gaat, staat niet beschreven, maar wel dat Hendrick op alle manieren ruzie zoekt met Jan Jacobs. Hij heeft een bierglas in zijn hand en verwondt daarmee in de hitte van de woordenstrijd, Jenneke, Jan Jacobs vrouw in het gezicht. Tenminste, dat beweert zij als ze een aanklacht indient bij de schout! Hendrick daarentegen beweert, dat zij hem zonder enige reden aanklaagt! Hij is de onschuld zelve en kan zich kennelijk helemaal niets meer herinneren van een ruzie, laat staan dat hij haar met een glas in het gezicht gestoten zou hebben Zij heeft volgens hem een ‘verheuginge’ gehad, als ze hem bij de schout of onderschout aangeeft. – Ik weet niet precies wat een ‘verheuginge’ is. Volgens het Middelnederlands woordenboek, betekent het een ‘vrolijke bui’. Misschien door te hoog drankgebruik? – ‘Bij justificatie’ : bij gerechtelijk onderzoek.. Bij gerechtelijk onderzoek wordt het gezicht van Jenneke eens grondig bekeken en helaas voor haar, moet worden vastgesteld dat er taal nog teken van een verwonding is te bespeuren! De aanklager vindt, dat bij zo’n verdachtmaking de dubbele boete zou moeten worden betaald. (De enkele boete bestaat uit vijf gulden, de dubbele dus uit tien gulden. Een behoorlijk bedrag in een tijd dat het dagloon bestaat uit 20 stuivers, oftewel een gulden….) De rechter is gelukkig verstandig. Hij kent zijn pappenheimers waarschijnlijk, eist geen boete, maar heft de zaak op.
Deze zaak wekt bij mij de indruk dat er in die dagen toch behoorlijk recht werd gesproken.
*) Bron : Inventaris RAV 296 Gerichtssignaten RA Arnhem.
**) Deze gewoonte heeft nog lang voortbestaan: de smid Van Roest vertelde over de schutterijfeesten het volgende: “Op het pleintje stond de derde dorpspomp met daarnaast het brandspuithuisje. In 1940 op de hoek Kerkstraat – Dorpsstraat boekhandel van mej. Blokker. In 1865 was hier een groot blok, huis en schuur van de heer Ramond uit Heteren en het was bewoond door H. Nijland. Er was een herberg en een winkel in kruidenierswaren. In 1874 was er ook een boerderij en een stalling bij. Op die plaats is later de drukkerij van Van Woerkom gekomen. In de grote schuur werd jaarlijks het bier van de Schutterij van Renkum gedronken.”
Geef een reactie