Legerrevue op de Renkumse heide, september 1898

Door C. Burgsteyn (Artikel in Echo’s september 1998)

September 1998. Veel couranten en tijdschriften besteden er aandacht aan. Aandacht aan de Kroningsfeesten van Koningin Wilhelmina op 6 september 1898, nu 100 jaar geleden. Zo kon u ook in de Veluwepost van vrijdag 4 september een uitvoerig artikel vinden over de militaire revue op de Renkumse Heide, gehouden ter ere van de jonge koningin. Ook wij zijn daarom eens in de oude Renkumsche Couranten gedoken, om u wat meer te kunnen vertellen van dit gebeuren op de Renkumse Heide. Want ook voor ons dorp was dit toch wel een groots gebeuren. En dat zal in het bijzonder voor de bewoners van de Fluitersmaat hebben gegolden, want zij hoefden de Bennekomseweg maar over te steken om bij dit gebeuren aanwezig te zijn. Dat de bevolking al weken van tevoren naar deze legerrevue toe leefde, blijkt wel uit de vele berichten in de Renkumsche Courant, welke al enige maanden van tevoren werden gemeld.

(mei 1898)

In verband niet de revue op de heide te Renkum te houden, in september a. s. zal voor de Koninginnen en haar gevolg een tribune worden gebouwd, vanwaar zij gemakkelijk de bewegingen kunnen volgen. Ongetwijfeld zal het schitterende militaire schouwspel duizenden toeschouwers lokken.

(augustus 1898)

De revue over het leger op 21 september zal plaats hebben op de Renkummer heide, des voormiddags te 11 uren. Behalve de manoeuvrerende troepen der Ie en 2e divisie infanterie en van de koloniale reserve, zal daaraan worden deelgenomen door detachementen van de overige korpsen van het leger, ter sterkte van eene compagnie van 100 man, een escadron of eene batterij van 4 stukken, van het regiment grenadiers en jagers, echter zowel van eene compagnie grenadiers als eene compagnie jagers. Bij die compagnieën en escadrons zullen de vaandels en standaarden zijn ingedeeld. De compagnieën 1e divisie infanterie vormen daarbij een bataljon; evenzoo de compagnieën van de 4 regimenten vestingartillerie en die van het korps pantserfortartillerie en van de korpsen pontonniers en torpedisten.

Al deze troepen staan onder bevel van den kolonel J.L de Bock, commandant van het regiment grenadiers en jagers. Ook zullen alle generaals met hunne adjudanten, zoomede de korpscommandanten bij de revue tegenwoordig zijn en met de officieren der vreemde mogendheden in den staf van den luitenant – generaal Kool plaatsnemen. Er zijn de noodige maatregelen voor een doelmatig spoorwegvervoer getroffen. Hare Majesteit de Koningin zal te paard de troepen inspecteeren.

Wat de maatregelen voor een doelmatig spoorwegvervoer wel waren, blijkt o.a. uit het volgende bericht.

Dan nu een uitvoerig verslag van deze revue op 21 september 1898, en dat alweer uit diezelfde Renkumse Courant. We laten onze verslaggever aan het woord.

Die belangstellenden zijn ons zeker in ’t opstaan voor geweest, getuige het vocht dat van de kar, bij aankomst afdruppelde en dat door den zwaren mist op het vehikel zich had vastgezet.

De Revue.

Wat een opgewekte vroolijkheid bij het publiek, dat zich een plekje op de vrij uitgestrekte ruimte, door de militaire autoriteiten beschikbaar gesteld, heeft verzekerd. Die vroolijkheid wordt, nog verhoogd als de zon doorbreekt en de heide haar eigenaardig aantrekkelijk schouwspel vertoont, getooid met de kleurige uniformen der verschillende regimenten.

Ook het publiek, door elkaar wemelende om zich een goed plaatsje te veroveren of vrienden en bekenden ontmoetende en aansprekende, geeft een tinteling van leven aan de anders zo stille, eenzame heide. Beweging hier, beweging daar, beweging overal. En nog.steeds stroomt van alle zijden eene dichte menigte naar het terrein. Langzamerhand vult zich de heide met troepen. Met de muziek voorop komen zij aangemarcheerd in flinke pas – een prachtig gezicht. De donkere uniformen, het rood en goud schitterend in de zon, afstekend tegen de bruine heide. Vooral de bereden wapens leveren een eenigen aanblik. Kranig te paard, zittend, zwenken zij in breede rijen over het veld, voorafgegaan door hoornblazers, wier koperen instrumenten fel belicht, scherp afsteken tegen de donkere tunica ‘s.

Tegen half elf zijn alle troepen aangekomen en hebben zich naar hunne plaatsen begeven. De geweren zijn in rotten gezet, de huzaren en veldartillerie afgezeten. Bierstalletjes leveren verversingen voor de dorstigen; wagentjes brood voor de hongerigen. Ordonnansen en marechaussee rennen heen en weer, hier orders overbrengend, daar de menigte terugdringend. Over half elf verschuilt de zon zich weer achter het wolkenfloers, een koeltje waait over het veld, aangenaam verfrisschend. Hoofdofficieren komen aangereden, gevolgd door de Russische, Fransche en Amerikaansche officieren, die de manoeuvres meemaken. Daar komt de koninklijke trein in zicht. Vlaggen sieren de locomotief. Er komt beweging in de duizenden toeschouwers. Ook in de troepenmassa komt leven. Wielrijders snorren voorbij, de geweren worden weer opgenomen en de gelederen worden geformeerd. Het duurt nog eenige tijd De trein is aan de halte gekomen, waar de Koningin te paard stijgt.

Luide hoera’s kondigen aan, dat de koningin nadert. Stapvoets rijdt Zij, fier te paard gezeten, lieftalliger dan ooit, in een wit amazonekleed, tussen twee generaals langs het afgezette terrein. Enthousiastisch is het hoerageroep, als de jeugdige vorstin minzaam groetend voorbij komt. Een schitterende staf officieren volgt Haar, dan komt een koninklijk rijtuig, à la Dammond bespannen, waarin de Koningin-Moeder gezeten is met een hofdame. Ook Zij wordt zeer luide toegejuicht. Daar roffelt de trom , de Koningin nadert de troepen. De muziek begint het volkslied te spelen. De wapens worden gepresenteerd Een fraai schouwspel.De jonge Koningin temidden van haar Generaals langs de lange troepenlinie rijdend. Hoog steken de oranjevanen boven de regimenten uit, die eerbiedig het saluut brengen aan de Vorstin. Een heele tijd duurt het, voor alle troepen geïnspecteerd zijn, dan zwenkt de Koninklijke stoet en rijdt langs de andere zijde der linie. De troepen hebben nu naar deze zijde front gemaakt.

Over de heide, waar zich de menigte verdringt met moeite door de marechaussees teruggehouden, bruist het Wilhelmus, dat door de verschillende militaire kapellen wordt aangeheven zoodra de Koningin nadert. Prachtig was het defileeren van de troepen. Eerst stapvoets trokken de troepen voorbij de Koningin, daarna de bereden troepen in draf en galop. Een heerlijk gezicht, deze flinke rijders, die uitrustingen fonkelend in de zon, die nu hoog aan den hier en daar bewolkten hemel stond. Om half twee was alles afgeloopen en vertrokken de Vorstinnen onder luid gejuich. Voor het troepenvervoer van en naar Renkum werden door het ministerie van Oorlog van de Maatschappij tot Expl. Van Staatsspoorwegen 900 wagons gerequireerd.

Tot zover onze verslaggever, die aan ons toch wel een zeer levendig verslag van deze gebeurtenis heeft nagelaten. Ruim 100.000 toeschouwers waren die dag op de Renkumse Heide, gelegen tussen de Bennekomseweg en de spoorlijn bij de Buunderkamp, aanwezig.

In een Herdenkingsgeschrift, “Oranje In Het goud 1898 – 1948”, uitgave; De Geïllustreerde Pers N.V. Amsterdam stond het volgende gedicht, dat zou zijn van een ons onbekende Renkummer.

Ik “hè de Koeningin ezien!

De Koeningin te Paerd.

Dat is de piene weerd.

Ik hè de Koeningin ezien

Bie Renkum op de hei!

En Geenderoals…. wel meer as tien

len rood en gold livrei.

Ik hè de Koeningin ezien

Wat gong dat volk tekeer!

Den oudsten jong van bliende Sien

Dut nog het kèlgat zeer.

‘k Hè nooit, nee nooit zo’n spul ezien,

Daor is gin veurbeild van!

Ik zaag dan ok: Zo’n Willemien

Daor hei je nog wat an!

Zelf moet ik bij de gedachte aan deze gebeurtenis altijd denken aan één van de vele gesprekken welke ik mocht hebben met een oude Renkummer over het verleden. Hij vertelde eens; Ik heb het niet gezien, maar moeder zei altijd. “Ik was er bij, dus jij ook”. Begrijpt u het ?